BESİYERİ

Özellikle sağlık alanında ve biyolojik hayatın yakından takibinde bilimsel çalışmalar oldukça önemlidir. Bu noktada hastalıkların kökenini ve görünmeyen biyolojik yaşamların incelenmesi için besiyeri kritik öneme sahiptir. 

Besiyeri, mikroorganizmaların kontrollü koşullar altında çoğalmasını sağlayarak hem laboratuvar ortamında güvenli ve tekrarlanabilir deneyler yapılmasına olanak sağlar. Özellikle tıp, biyoteknoloji, gıda güvenliği ve çevre bilimleri gibi birçok alanda besiyeri kullanılmaktadır. Bu kullanımlar tanı koyma, üretim, analiz ve araştırma süreçlerinin doğru yapılabilmesini sağlar.

Besiyeri Çeşitleri Nelerdir?

Besiyerleri, mikroorganizmaların laboratuvar ortamlarında çoğaltılması, izole edilmesi, tanımlanması ve etkilerinin yakından incelenmesi için kullanılan özel ortamlardır. Özellikle içerdikleri besin maddelerine, fiziksel yapılarına ve kullanım amaçlarına göre çeşitli sınıflara ayrılabilirler. Bu noktada en yaygın bilinen besiyeri çeşitlerinden bazıları şunlardır:

• Katı Besiyerleri: Bu besiyeri çeşitleri genellikle yüzde 1,5 veya 2 oranında agar içermektedir. Mikroorganizmaların koloni oluşturmasına yardımcı olurlar.
• Yarı Katı Besiyerleri: Yarı katı besiyerleri, katı besiyerlerine göre daha az agar içermektedir. Bu nedenle yarı katı besiyerleri özellikle hareketlilik testlerinde kullanılır.
• Sıvı Besiyerleri: Bu besiyeri çeşidi agar içermemektedir. Bu nedenle mikroorganizmaların homojen şekilde çoğalmasını sağlar.
• Basit Besiyerleri: Bu besiyeri çeşidi genel amaçlı besiyeri olarak da bilinir ve çoğu mikroorganizmanın büyümesini sağlar.
• Zenginleştirilmiş Besiyeri: Bu besiyerleri, özel gereksinimli bakterilerin gelişimini sağlamaktadır.
• Seçici Besiyeri: Seçici besiyeri, belirli mikroorganizmaların gelişimini teşvik ederken diğerlerinin büyümesini ise engeller.

Besiyeri Nerelerde Kullanılır?

Besiyerleri laboratuvar ortamında yapılan testlerin en kritik elemanlarının başında gelmektedir. Mikroorganizmaların tanımlanması, çoğaltılması, izlenmesi ve detaylı incelenmesi için kritik öneme sahip olan bu elemanlar aynı zamanda bilimsel çalışmaların yapı taşlarından biridir. Mikrobiyolojinin temel taşlarından olan bu ortamlar yalnızca laboratuvar deneyleriyle de sınırlı kalmaz. Aynı zamanda sağlık, gıda, sanayi ve çevre gibi birçok farklı sektörde hazır besiyeri aktif olarak kullanılmaktadır. Peki besiyerlerinin başlıca kullanım alanları nerelerdir?

• Tıbbi Mikrobiyoloji ve Klinik Laboratuvarlar: Besiyerleri tıbbi mikrobiyoloji ve klinik laboratuvarlarda genellikle idrar, kan, boğaz, balgam gibi örneklerde bulunan bakteri ve mantarların teşhis edilmesinde kullanılır. Ayrıca mikroorganizmaların antibiyotiklere karşı direncinin belirlenebilmesinde de aktif olarak rol alırlar.
• Gıda Endüstrisi: Gıda endüstrisinde besiyerleri genellikle ürünlerde patojen varlığını saptamak için kullanılmaktadır. Bunun yanında ürünlerin üretim ortamlarını kontrol ve denetlemek için de tercih edilirler. Ayrıca probiyotik bakterilerin üretilmesinde de besiyerleri tercih edilmektedir.
• Su ve Çevre Analizi: İçme ve atık su kontrolünde besiyerleri sıkça kullanılmaktadır. Özellikle su kaynaklarında mikrobiyolojik kirliliği izlemek için besiyerleri tercih edilmektedir.
• Endüstriyel Mikrobiyoloji ve Biyoteknoloji: Antibiyotik ve enzim üretiminde, yani mikroorganizmalardan biyoteknolojik ürün elde etmek için tüp besiyeri ve diğer tip besiyerleri kullanılabilmektedir.
• Eğitim ve Araştırma Laboratuvarları: Besiyerleri, öğrenci eğitiminde oldukça kritik bir öneme sahiptir. Bu noktada özellikle laboratuvar ortamında yapılan mikrobiyoloji eğitiminin temel unsurları arasında yer alırlar. Yeni türlerin izolasyonu, biyokimyasal analizler, mutasyon çalışmaları gibi akademik çalışmalarda ana aktörler arasında yer alırlar. 

Besiyeri Nerede Steril Edilir?

Hazır besi̇yeri̇, mikroorganizma için kontrollü çoğalma sağlar. Bu nedenle besiyerlerinin steril edilmesi oldukça önemlidir. Aksi şartlarda istenmeyen organizmalar besiyerine temas ederek testlerden istenmeyen sonuçların çıkmasına neden olabilir. Bu sorunun önüne geçmek için besiyerleri özel laboratuvar koşularında ve sterilizasyon ekipmanlarıyla donatılan alanlarda hazırlanmaktadır. Peki bu alanlar hangileridir? İşte bazıları:

• Mikrobiyoloji Laboratuvarları: Besiyeri hazırlama işlemleri genellikle biyogüvenlik standartlarına uygun şekilde tasarlanmış laboratuvarlarda yapılır. Bu laboratuvar, sterilizasyonu en üst seviyede hazırlayan ekipmanlarla donatılmıştır.
• Laminar Flow Kabinleri: Özellikle besiyerlerini steril kaplara aktarırken oluşabilecek kirlenme durumlarına karşın bu riski en aza indirmek için taşıma işlemi laminar flow kabinlerde yapılmaktadır. Bu kabinlerin içinde filtrelenmiş hava akışı bulunur ve bu sayede mikrobiyal bulaşmanın önüne geçilir.
• Otoklav Cihazı ile Sterilizasyon: Hazırlanan besiyerleri, steril hale getirmek için otoklav adı verilen yüksek basınçlı buhar cihazında genellikle 121°C’de 15-20 dakika süreyle izole edilerek sterilize edilir.